Το νόηµα της ζωής

▪ Το νόηµα της ζωής

  Aπόσπασμα από το βιβλίο του Α. Einstein, σε μετάφραση της Μίνας Ζωγράφου – Μεραναίου.

"Ποιο είναι το νόηµα της ανθρώπινης ζωής ή γενικά της οργανικής ζωής; Η απάντηση σ’ αυτό το ερώτηµα περικλείει µιαν ολάκερη θρησκεία. Έχει λοιπόν, θα µε ρωτήσετε, καµµιά σηµασία το να το θέσουµε καθόλου; Απαντώ, πως ο άνθρωπος που κοιτάζει την ίδια του τη ζωή και τη ζωή των γύρω του όντων σαν κάτι χωρίς σηµασία, δεν είναι µόνο δυστυχισµένος, αλλά και σχεδόν ανάξιος να ζει. 

• Πως βλέπω τον κόσµο

  Τι εξαιρετική είναι η θέση εµάς των θνητών! Ο καθένας µας είναι εδώ για µια βραχύχρονη διαµονή· για ποιο σκοπό, δεν το γνωρίζει, αν και καµµιά φορά το νοιώθει. Αλλά από την άποψη της καθηµερινής ζωής, χωρίς να πηγαίνουµε βαθύτερα, υπάρχουµε για τους συνανθρώπους µας – κατά πρώτον λόγο για εκείνους που από το γέλιο και την ευχαρίστησή τους εξαρτάται όλη µας η ευτυχία, και ύστερα για όλους τους άγνωστους σε µας προσωπικά που συνδεόµαστε µε τα πεπρωµένα τους µε τον δεσµό της συµπάθειας. Εκατοντάδες φορές κάθε µέρα σκέφτοµαι πως η εσωτερική και η εξωτερική µου ζωή εξαρτιέται από τον µόχθο άλλων ανθρώπων, ζωντανών και πεθαµένων, και πως πρέπει να προσπαθήσω να δώσω µε τον ίδιο τρόπο που πήρα και που ακόµα εξακολουθώ να παίρνω.  Με τραβά έντονα η απλή ζωή και συχνά καταθλίβοµαι από το συναίσθηµα πως συσσωρεύω ένα άχρηστο ποσό από την εργασία των συνανθρώπων µου. Θεωρώ τις ταξικές διαφορές άδικες, και, σε τελευταία ανάλυση, βασισµένες στη βία. Ακόµα πιστεύω πως η απλή ζωή είναι καλή, και φυσικά και πνευµατικά, για τον κάθε άνθρωπο.

Όσον αφορά την ανθρώπινη ελευθερία στην φιλοσοφικά της έννοια, δυσπιστώ ορισµένα γι’ αυτήν. Κάθε άνθρωπος ενεργεί πιεζόµενος όχι µόνο από τα εξωτερικά γεγονότα, αλλά και σε συνδυασµό µε την εσώτερη αναγκαιότητα. Τα λόγια του Σοπενχάουερ πως «ο άνθρωπος µπορεί να κάνει ότι θέλει, αλλά όχι να θέλει όπως θέλει», ήταν µια έµπνευση για µένα ως που πέρασαν τα νεανικά µου χρόνια, και µια συνεχής παρηγορά και µια αλάθητη πηγή υποµονής στην αντιµετώπιση των δυσχερειών της ζωής, και των δικών µου και των άλλων. Αυτό το αίσθηµα καταπραΰνει σωτήρια το συναίσθηµα της ευθύνης που τόσο εύκολα παραλύει, και µας προφυλάσσει από το να παίρνουµε υπερβολικά στα σοβαρά και τους εαυτούς µας και τους άλλους ανθρώπους µας κατευθύνει προς µιαν αντιµετώπιση της ζωής όπου η ψυχική διάθεση, πριν απ’ όλα, έχει την πρέπουσα θέση του. Πάντα µου φαινότανε παράλογο από αντικειμενική άποψη να ζητώ να µάθω τα µέσα ή τον σκοπό της ζωής του άλλου, ή γενικά της δηµιουργίας του. Άλλωστε ο κάθε άνθρωπος έχει ορισµένα ιδανικά που προσδιορίζουν την κατεύθυνση των πεποιθήσεων και των κρίσεών του. Έτσι, ποτέ δεν θεώρησα την άνεση και την ευτυχία καθ’ αυτές ως σκοπούς – µιαν τέτοιαν ηθική βάση – θα την θεωρούσα καταλληλότερη για ένα κοπάδι προβάτων ή για ένα χοιροστάσιο. Τα ιδανικά που µε φώτιζαν στο δρόµο µου και που κάθε τόσο µου έδιναν καινούργιο θάρρος για να αντιµετωπίζω χαρούµενα τη ζωή, ήταν η Αλήθεια, η Καλοσύνη και η Οµορφιά. Χωρίς το αίσθηµα της φιλίας µε ανθρώπους µε παρόµοιες σκέψεις, µε την έγνοια για το αντικειµενικό, το αιώνια ακατόρθωτο, στον τοµέα της τέχνης και της επιστηµονικής

έρευνας, η ζωή θα µου φαινότανε κενή. Οι συνηθισµένες επιδιώξεις των ανθρώπων – ιδιοκτησία –, εξωτερικές επιτυχίες, πολυτέλεια – µου φαινόταν πάντα ευτελείς. Το πάθος µου για την κοινωνική δικαιοσύνη και την κοινωνική ευθύνη ερχότανε σε αλλόκοτη αντίθεση µε τη φανερή απολύτρωσή µου από την ανάγκη της άµεσης επαφής µε άλλους ανθρώπους ή µε ανθρώπινες κοινότητες. Βάδισα τον δικό µου δρόµο και ποτέ δεν ανήκα ολοκληρωτικά στον τόπο µου, στο σπίτι µου, στους φίλους µου, ή και στο άµεσο οικογενειακό µου περιβάλλον. Απέναντι σ’ όλα αυτά τα δεσµά, δεν έχασα ποτέ ένα επίµονο αίσθηµα ανεξαρτησίας, µιας ανάγκης αποµόνωσης – και αυτό το αίσθηµα µεγάλωνε όλο και περισσότερο µε τα χρόνια. Άλλοι έχουν πλήρη συνείδηση, και , µάλιστα χωρίς να λυπούνται γι’ αυτό, των ορίων της δυνατότητας για µιαν αµοιβαία κατανόηση και συµπάθεια µε τους συνανθρώπους τους. Οι άνθρωποι αυτού του τύπου, χάνουν αναµφίβολα κάτι από τη µεγαλωσύνη και την αισιόδοξη αντιµετώπιση της ζωής. Από την άλλη µεριά όµως, είναι ευρύτατα ανεξάρτητοι από την κοινή γνώµη, από τις συνήθειες και τις κρίσεις των φίλων τους και αποφεύγουν τον πειρασµό να βασιστούν σε τέτοια ασταθή θεµέλια."